Pomegranate tree (in Greek)

Η ροδιά

Ιστορία, καλλιέργεια, φυτοπροστασία, φαρμακευτική αξία και χρήσεις



Τα τελευταία χρόνια η ροδιά και τα προϊόντα της κέρδισαν το παγκόσμιο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης. Αυτό οφείλεται κύρια στο γεγονός ότι η επιστημονική έρευνα ανέδειξε τις σημαντικές ιδιότητες και την αξία των προϊόντων της ροδιάς στην ανθρώπινη διατροφή και υγεία καθώς και τις ιατρικές και θεραπευτικές ιδιότητές τους.



Αποτέλεσμα αυτών ήταν η μεγάλη αύξηση της καλλιέργειάς της σε παγκόσμιο επίπεδο και ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα όμως αναδείχτηκαν και τα σημαντικά προβλήματα στην καλλιέργεια και φυτοπροστασία.



Στο βιβλίο αυτό ο αναγνώστης θα ενημερωθεί για την ιστορία και καταγωγή της ροδιάς, τη βιολογία και την καρποφορία του δένδρου, τις οικολογικές απαιτήσεις του, τον τρόπο πολλαπλασιασμού και την εγκατάσταση μιας νέας φυτείας. Θα πληροφορηθεί για τις καλλιεργούμενες σε όλο τον κόσμο ποικιλίες, για την καλλιεργητική τεχνική, την αντιμετώπιση των προβλημάτων και για τα οικονομικά στοιχεία της καλλιέργειας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη θρέψη και λίπανση των δένδρων και στην αντιμετώπιση των εχθρών και ασθενειών. Θα ενημερωθεί επίσης για τη θρεπτική και φαρμακευτική αξία των ροδιών και τη χρήση τους ενάντια σε πολλές ανθρώπινες ασθένειες.



Το σύγγραμμα αυτό στηρίζεται στη διεθνή και ελληνική έρευνα και βιβλιογραφία και φιλοδοξεί να δώσει απαντήσεις σε όλα τα προβλήματα της καλλιέργειας και να αποτελέσει ένα καλό βοήθημα σε όσους ασχολούνται ή μελλοντικά θα ασχοληθούν με την καλλιέργεια της ροδιάς και την επιστημονική έρευνα για τη βελτίωση της καλλιέργειας.

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ    8

ΠΡΟΛΟΓΟΣ    9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΙΣΤΟΡΙΑ, ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΟΣΗ

ΤΗΣ ΡΟΔΙΑΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ    19

1.1. Ονομασία και προέλευση της ροδιάς    19

1.2. Καταγωγή και εξάπλωση    20

1.3. Η Ροδιά στη μυθολογία και την ιστορία των λαών    21

1.4. Η ροδιά στην Αρχαία Ελλάδα και την ελληνική μυθολογία    22

1.5. Παράδοση και συμβολισμοί    24

1.6. Η Καλλιέργεια της ροδιάς στον κόσμο και την Ελλάδα    25

1.6.1. Παγκόσμια έκταση και παραγωγή    25

1.6.2. Η καλλιέργεια της ροδιάς στην Ελλάδα    27

1.7. Οικονομική σημασία και προοπτικές καλλιέργειας

της ροδιάς στην Ελλάδα    30

1.7.1. Γιατί να καλλιεργήσουμε τη ροδιά στην Ελλάδα;    30

1.7.2. Θετικές Προοπτικές καλλιέργειας στην Ελλάδα    31

1.7.3. Αρνητικοί παράγοντες για την καλλιέργεια της ροδιάς    31

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ -

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΡΟΔΙΑΣ    33

2.1. Βοτανικά χαρακτηριστικά    33

2.2. Μορφολογικά χαρακτηριστικά του φυτού    33

2.2.1. Υπέργειο μέρος     33

2.2.2. Ριζικό σύστημα    34

2.2.3. Βλαστοί    35

2.2.4. Φύλλα    36

2.2.5. Οφθαλμοί    37

2.2.6. Άνθη    37

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΕΤΗΣΙΟΣ ΒΛΑΣΤΙΚΟΣ ΚΑΙ

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ    43

3.1. Ο βλαστικός κύκλος στη ροδιά    43

3.2. Διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών στα

καρποφόρα δένδρα    43

3.3. Διαφοροποίηση οφθαλμών στη ροδιά    45

3.4. Στάδια διαφοροποίησης - ανθοφορίας στη ροδιά    45

3.5. Η ανθοφορία στη ροδιά    50

3.6. Τρόπος καρποφορίας της ροδιάς    51

3.7. Επικονίαση - Γονιμοποίηση - Καρπόδεση    53

3.8. Ανάπτυξη καρπού-Ωρίμανση    57

3.9. Ο καρπός της ροδιάς (περιγραφή)    58

3.9.1. Δομή του καρπού    61

3.10. Είσοδος σε καρποφορία - Αποδόσεις - Εποχή ωρίμανσης    63

3.10.1. Εποχή ωρίμανσης    64

3.11. Στοιχεία φυσιολογίας του δένδρου (φωτοσύνθεση)    65

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ    69

4.1. Κλιματικές απαιτήσεις    69

4.2. Εδαφικές απαιτήσεις    70

4.3. Απαιτήσεις σε νερό-ποιότητα νερού    71

4.3.1. Αλατότητα νερού    72

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΡΟΔΙΑΣ    75

5.1. Εγγενής τρόπος πολλαπλασιασμού    75

5.2. Αγενείς τρόποι πολλαπλασιασμού    77

5.3. Εμβολιασμοί    77

5.3.1. Περιγραφή ενοφθαλμισμού με όρθιο Τ    77

5.3.2. Τεχνική εφαρμογής του “Πλακίτη” ενοφθαλμισμού    80

5.3.3. Εφαρμογή σχιστού εγκεντρισμού    81

5.3.4. Εφαρμογή υπόφλοιου εγκεντρισμού    82

5.3.5. Εφαρμογή chip budding    82

5.4. Μοσχεύματα    83

5.4.1. Ξυλοποιημένα ή άφυλλα μοσχεύματα    83

5.4.2. Φυλλοφόρα μοσχεύματα     86

5.4.3. Περιγραφή του συστήματος υδρονέφωσης    89

5.5. Παραφυάδες - Μικροπολλαπλασιασμός    90

5.5.1. Παραφυάδες    90

5.5.2. Μικροπολλαπλασιασμός    90

5.6. Χρήση υποκειμένων    93

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΦΥΤΕΙΑΣ ΡΟΔΙΑΣ    95

6.1. Προετοιμασία του Αγρού    95

6.2. Τεχνική χάραξης οπωρώνα και προσδιορισμός της

θέσης των δένδρων    97

6.3. Αποστάσεις και συστήματα φύτευσης στη ροδιά    99

6.4. Εποχή φύτευσης    101

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΡΟΔΙΑΣ    103

7.1. Προέλευση και διάκριση ποικιλιών    103

7.1.1. Προέλευση Ελληνικών ποικιλιών ροδιάς    103

7.1.2. Διάκριση ποικιλιών    104

7.2. Κριτήρια επιλογής και βελτίωσης ποικιλιών    105

7.2.1. Γενικά κριτήρια    105

7.2.2. Ειδικά κριτήρια για επιτραπέζια χρήση    105

7.2.3. Ειδικά κριτήρια για χυμοποίηση    105

7.2.4. Χώρες και ερευνητικά προγράμματα βελτίωσης

ποικιλιών    106

7.3. Περιγραφή Ελληνικών ποικιλιών και γονοτύπων    108

7.3.1. Ποικιλία “Ερμιόνη”    108

7.3.2. Ποικιλία “Ανδρομάχη”    109

7.3.3. Ποικιλία “Καλλίστη”    109

7.3.4. Ποικιλία “Θέμις”    110

7.3.5. Γονότυπος “Περσεφόνη”    110

7.3.6. Γονότυπος “Pluto” ή “Πλούτων”    111

7.3.7. Γονότυπος “Πορφυρογέννητη”    112

7.3.8. Γονότυπος “Αλέξανδρος”    112

7.3.9. Γονότυπος “Φούστανη”    113

7.3.10. Γονότυπος “Καμπάδικα”    113

7.3.11. Γονότυπος “Αλμπασάνια” ή “Αλμπάνικα”    113

7.3.12. Ελληνικές γλυκές ποικιλίες    114

7.3.13. Ελληνικές ξινές ποικιλίες    115

7.3.14. Γονότυποι που αξιολογήθηκαν στο Ινστιτούτο

Φυλλοβόλων Δένδρων Νάουσας     116

7.3.15. Ποικιλίες της Κύπρου    117

7.4. Περιγραφή ξένων ποικιλιών    118

7.4.1. Ποικιλίες που καλλιεργούνται στην Ισπανία    118

7.4.2. Ποικιλίες των Η.Π.Α.    121

7.4.3. Ποικιλίες Ισραήλ    125

7.4.4. Ποικιλίες Ινδίας    128

7.4.5. Ποικιλίες Τουρκίας    128

7.4.6. Ποικιλίες Κίνας    131

7.4.7. Ποικιλίες Αζερμπαϊτζάν    132

7.5. Καλλωπιστικές ποικιλίες ροδιάς για παραγωγή ανθέων    133

7.6. Νάνες ποικιλίες ροδιάς    133

8.1. Το κλάδεμα της ροδιάς    135

8.1.1. Κλάδεμα διαμόρφωσης    135

ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ    135

8.2. Κλάδεμα καρποφορίας    141

8.2.1. Εποχή κλαδέματος    141

8.2.2. Τεχνική κλαδέματος    141

8.2.3. Αφαίρεση παραφυάδων    143

8.3. Χλωρά ή θερινά κλαδέματα    144

8.3.1. Υποστήριξη βραχιόνων    144

8.4. Αραίωμα ανθέων και καρπών    144

8.4.1. Χρόνος και τρόπος αραιώματος των καρπών    146

8.5. Θρέψη - λίπανση (γενικά)    146

8.5.1. Γενικά για τη θρέψη των φυτών    146

8.6. Η σημασία του εδάφους στη θρέψη των φυτών    148

8.6.1. Εδαφικοί παράγοντες που επηρεάζουν την

ανάπτυξη και λειτουργία των ριζών    149

8.7. Τρόποι προσδιορισμού των λιπαντικών αναγκών

στα δένδρα και τη ροδιά    150

8.7.1. Εμπειρικά    150

8.7.2. Πειράματα λίπανσης    151

8.7.3. Ανάλυση του εδάφους    151

8.7.4. Φυλλοδιαγνωστική    152

8.7.5. Παράγοντες που επηρεάζουν τη λίπανση της ροδιάς    153

8.8. Τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία και ο ρόλος τους

στη φυσιολογία και ανάπτυξη των φυτών γενικά και

της ροδιάς ιδιαίτερα    154

8.8.1. Το άζωτο    155

8.8.2. Φώσφορος    156

8.8.3. Κάλιο    157

8.8.4. Ασβέστιο    158

8.8.5. Μαγνήσιο    158

8.8.6. Θείο    159

8.8.7. Βόριο    159

8.8.8. Σίδηρος    160

8.8.9. Ψευδάργυρος    161

8.8.10. Χαλκός    161

8.8.11. Χλώριο    162

8.8.12. Μαγγάνιο    162

8.8.13. Μολυβδαίνιο    162

8.9. Εφαρμογή στην πράξη της λίπανσης στη ροδιά -

Εφαρμογή στο έδαφος    163

8.9.1. Λίπανση κατά την εγκατάσταση του οπωρώνα    164

8.9.2. Λίπανση νεαρών φυτών    164

8.9.3. Λίπανση παραγωγικού οπωρώνα (από 5ο χρόνο και μετά)    165

8.9.4. Λίπανση με άζωτο (Ν)    165

8.9.5. Λίπανση με κάλιο (Κ)    168

8.9.6. Λίπανση με φώσφορο (Ρ)    169

8.9.7. Χρόνος και συχνότητα λιπάνσεων    169

8.9.8. Λίπανση με μικροστοιχεία    170

8.9.9. Άλλοι τρόποι χορήγησης λιπασμάτων    171

8.10. Διαφυλλική λίπανση    173

8.10.1. Πλεονεκτήματα της διαφυλλικής λίπανσης    173

8.10.2. Μειονεκτήματα της διαφυλλικής λίπανσης    173

8.10.3. Διαφυλλική λίπανση καλίου    174

8.11. Εφαρμογή της φυλλοδιαγνωστικής στη ροδιά    175

8.11.1. Πρακτικές που μπορούν να βελτιώσουν την

αποτελεσματικότητα των λιπάνσεων    177

8.12. Οργανική λίπανση    177

8.12.1. Τρόπος εφαρμογής    178

8.12.2. Χρόνος εφαρμογής    178

8.12.3. Άλλες μορφές οργανικής λίπανσης    179

8.12.4. Προϋποθέσεις εφαρμογής της χλωρής λίπανσης    179

8.13. Άρδευση    179

8.13.1. Συστήματα άρδευσης    179

8.13.2. Εφαρμογή ελλειμματικής άρδευσης    180

8.14. Έλεγχος (αντιμετώπιση) ζιζανίων - διαχείριση εδάφους    182

8.14.1. Μηχανικοί τρόποι    183

8.14.2. Θερμικές μέθοδοι καταστροφής ζιζανίων    185

8.14.3. Χημικοί τρόποι (ζιζανιοκτονία)    186

8.14.4. Κάλυψη του εδάφους για την παρεμπόδιση

ανάπτυξης των ζιζανίων    187

8.14.5. Ηλιοαπολίμανση    190

8.14.6. Ολοκληρωμένη διαχείριση των ζιζανίων    191

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΡΠΩΝ    193

9.1. Συλλογή καρπών     193

9.2. Διαλογή και συντήρηση καρπών     194

9.2.1. Συντήρηση για δύο (2) περίπου μήνες     195

9.2.2. Η συντήρηση για διάστημα μεγαλύτερο των 2 μηνών     195

9.2.3. Αποθήκευση για διάστημα μεγαλύτερο των 4 μηνών     196

9.3. Μη παρασιτικές αλλοιώσεις των καρπών κατά τη

συντήρηση σε χαμηλές θερμοκρασίες     197

9.3.1. Εσωτερικό καφέτιασμα ή κατάρρευση    197

9.3.2. Επιφανειακό έγκαυμα (Hask scald)     198

9.4. Παρασιτικές ασθένειες των καρπών κατά τη

συντήρηση σε χαμηλές θερμοκρασίες    198

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ - ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΚΑΙ

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΚΑΡΠΩΝ    199

10.1. Χημική σύσταση των καρπών    199

10.1.1. Χημική σύσταση και λειτουργικές ιδιότητες των

διαφόρων μερών του καρπού    200

10.2. Ποιότητα καρπών-Ποιοτικά χαρακτηριστικά

καρπών και χυμού    202

10.2.1. Εισαγωγή    202

10.2.2. Παράγοντες που καθορίζουν την ποιότητα των φρούτων    203

10.2.3. Παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα των φρούτων    203

10.2.4. Ποιοτικά χαρακτηριστικά ροδιών    204

10.3. Αντιοξειδωτικές ουσίες και αντιοξειδωτική δράση του χυμού    205

10.3.1. Τι είναι οι Ελεύθερες Ρίζες - Περιεκτικότητα

των ροδιών σε αντιοξειδωτικές ουσίες    205

10.3.2. Ταννίνες    208

10.4. Ποιοτικά χαρακτηριστικά του καρπού και μεταβολές

αυτών κατά την αύξηση και ωρίμανση    209

10.4.1. Φυσικές αλλαγές     209

10.4.2. Βιοχημικές αλλαγές    211

10.4.3. Φυσιολογικές αλλαγές     218

10.5. Χρήση καρπών και χυμού    220

10.5.1. Xυμοποίηση και χρήση του χυμού και άλλων

προϊόντων του καρπού    220

10.6. Ιατρική και φαρμακευτική αξία της ροδιάς     224

10.6.1. Φαρμακευτικές ιδιότητες του καρπού και του χυμού    225

10.7. Η φαρμακευτική χρήση άλλων μερών της ροδιάς    229

10.8. Το ρόδι ως λειτουργικό τρόφιμο    232

10.9. Βιομηχανία καλλυντικών     233

10.10. Άλλες χρήσεις    234

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΗΣ ΡΟΔΙΑΣ    237

11.1. Φυσιολογικά προβλήματα (παθήσεις) των καρπών    237

11.1.1. Το σχίσιμο των καρπών    237

11.1.2. Ζημιές από τον ήλιο (ηλιοεγκαύματα)     242

11.1.3. Σκουριά (εσχάρωση)    244

11.1.4. Ζημιές από παγετό    246

11.2. Προβλήματα καρπόδεσης - καρπόπτωσης    250

11.2.1. Προβλήματα μειωμένης καρπόδεσης    250

11.2.2. Προβλήματα καρπόπτωσης    251

11.3. Ζημιές από διάφορα αίτια    253

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12: ΖΗΜΙΕΣ ΑΠΟ ΠΑΡΑΣΙΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ

ΚΑΙ ΕΧΘΡΟΥΣ - ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ    255

12.1. Μυκητολογικές ασθένειες    255

12.1.1. Ασθένειες λαιμού και ριζών    255

12.1.2. Νέκρωση βραχιόνων και κλάδων    256

12.1.3. Ξηράνσεις δένδρων    257

12.1.4. Αδρομυκώσεις    257

12.1.5. Ωίδιο    258

12.1.6. Ευτυπίωση    258

12.1.7. Έλκη βλαστών, καρπών και λαιμού του κορμού    259

12.1.8. Σήψεις καρπών προσυλλεκτικά (πάνω στα δένδρα)    259

12.1.9. Σήψεις καρπών μετασυλλεκτικά    261

12.2. Βακτηριολογικές ασθένειες    265

12.2.1. Η βακτηρίωση της ροδιάς    265

12.3. Ιώσεις    266

12.4. Κυριότεροι εντομολογικοί εχθροί και αντιμετώπισή τους    267

12.4.1. Μυΐγα της Μεσογείου (Ceratitis capitata)    272

12.4.2. Αφίδες (Hemiptera: Aphidoidae)    274

12.4.3. Αλευρώδης Siphoninus phillyreae (Hemiptera:

Aleyrodidae) κν. Αλευρώδης της ροδιάς    278

12.4.4. Σκουλήκι των χαρουπιών Ectomyelois ceratoniae (Lepidoptera:

Pyralidae) κν. Πυραλίδα ή καρπόκαψα των ξυλοκεράτων    279

12.4.5. Καρπόκαψα    280

12.4.6. Cydia latiferreana    280

12.4.7. Leptoglossus clypealis ή L. occidentalis    281

12.4.8. Ψευδόκοκκοι Planococcus citri (Hemiptera: Pseudococcidae)

κν. Ψευδόκοκκος των εσπεριδοειδών και της αμπέλου    282

12.4.9. Ψευδόκοκκος αμπέλου (Grape Mealybug)

Pseudococcus maritimus    283

12.4.10. Ο ψευδόκοκκος (Pseudococcus affinis)    284

12.4.11. Zeuzera pyrina (Lepidoptera: Coccidae) κν. Ζεύζερα

η ξυλοφάγος    284

12.4.12. Ακάρεα    285

12.4.13. Κοκκοειδή    286

12.4.14. Capnodis tenebrionis (Coleoptera: Buprestidae) κν.

Καπνώδης    289

12.4.15. Virachola isocrate    290

12.4.16. Νηματώδεις    290

12.4.17. Pleuroplaconema ή Ceuthospora phyllosticta    290

12.4.18. Sphaceloma punicae    290

12.4.19. Άλλοι εντομολογικοί εχθροί    290

12.5. Ζημιές από τρωκτικά    293

12.6. Γενικά προβλήματα των παραγωγών στην Ελλάδα    296

12.6.1. Προβλήματα φυτωριακού υλικού - επιλογής ποικιλίας    296

12.6.2. Προβλήματα στην καλλιεργητική τεχνική    297

12.6.3. Διάφορα άλλα προβλήματα στους ελληνικούς

οπωρώνες ροδιάς    297

12.6.4. Προβλήματα φυτοπροστασίας    298

12.6.5. Προβλήματα συντήρησης για μεγάλο χρονικό

διάστημα των καρπών    298

12.6.6. Προβλήματα εμπορίας    298

12.7. Παράγοντες που επηρεάζουν την παραγωγικότητα της ροδιάς    299

12.8. Στρατηγική για την αύξηση της παραγωγικότητας και

βελτίωση της ποιότητας και ανταγωνιστικότητας των

ελληνικών οπωρώνων ροδιάς    299

12.8.1. Η δυνατότητα αύξησης της διαφοροποίησης

ανθοφόρων οφθαλμών και της καρπόδεσης    300

12.8.2. Απαιτήσεις για την καλή ανάπτυξη των φρούτων    301

12.8.3. Βελτίωση και επιλογή ποικιλιών για παραγωγή

πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού    302

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ    303

13.1. Κόστος εγκατάστασης    303

13.2. Κόστος παραγωγής    304

13.2.1. Παράδειγμα υπολογισμού κόστους παραγωγής και

εισοδήματος σε καλλιέργεια ροδιάς στην περιοχή

Ντελεκού Λακωνίας    306

13.3. Το εμπόριο των ροδιών στην Ελλάδα    311

13.4. Εμπόριο ροδιών στην Ε.Ε. και τον κόσμο    313

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ

ΛΙΠΑΝΣΗ ΣΤΗ ΡΟΔΙΑ    317

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ    325

Ελληνική βιβλιογραφία    325

Ξένη Βιβλιογραφία    327

Δημοσιεύσεις του συγγραφέα για τη ροδιά    342