Οικολογία

Οικολογία
Εισαγωγή στην οικολογία των πληθυσμών

Στους καιρούς μας η οικολογία και μαζί της η μοριακή βιολογία μοιάζουν ευνοημένα πεδία της επιστήμης της βιολογίας. Δε συμμερίζομαι αυτή τη γνώμη. Αντίθετα και παρά την αντίληψη που φαίνεται να κυριαρχεί γενικά θεωρώ την οικολογία ως το πιο παρεξηγημένο και γι' αυτό το πιο αδικημένο πεδίο της επιστήμης της βιολογίας. Παρεξηγημένο γιατί για τον κοινό νου και όχι μόνο γι' αυτόν η οικολογία θεωρείται ως πεδίο που έχει να κάνει πρώτα και κύρια με την κοινωνία και τα προβλήματά της. Κι αν αυτό δεν είναι σε τελευταία ανάλυση λάθος, δεν παύει ωστόσο να αδικεί την επιστήμη όταν εμφανίζει την οικολογία να καταστροφολογεί σχετικά με την κατάσταση του πλανήτη, τη βιοποικιλότητα που χάνεται, το οικοσύστημα που υποβαθμίζεται και τόσα άλλα κοινότυπα. Κοντολογίς, στο οικολογικό προσκήνιο κυριαρχεί η ευκολία, ο βερμπαλισμός, το αυτονόητο. Και είναι αυτό αδικία γιατί, σαν όλα τα άλλα πεδία της επιστήμης, η οικολογία είναι πρώτα απ' όλα μια πειθαρχία με τους δικούς της αυστηρούς κανόνες, τις προϋποθέσεις της, τις παραδοχές της. Αλλο τώρα αν πρόκειται για επιστημονική πειθαρχία που βρίσκεται σε διαρκή και προπάντων άμεση συνδιαλλαγή με την κοινωνία

Ωστόσο, το ζήτημα δεν είναι το ότι η οικολογία συνδιαλέγεται με την κοινωνία, το ζήτημα είναι το πώς συνδιαλέγεται. Πολλοί υιοθετούν τον εύκολο δρόμο της γενίκευσης και της αοριστολογίας. Αυτό το δρόμο τον βρήκα πάντα ατελέσφορο και ανιαρό. Ειδικά σε τούτο το βιβλιαράκι που απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε βιολόγους επιχείρησα να μιλήσω για την οικολογία με τρόπο συγκεκριμένο. Δεν ξέρω αν το πέτυχα.

Περιεχόμενα
1. Εισαγωγή
1.1 Το πεδίο ορισμού της οικολογίας
1.2 Η οικολογική μέθοδος

2. Δυναμική πληθυσμών χωρίς αυτορρύθμιση
2.1 Η Καταστατική Εξίσωση της Οικολογίας
2.2 Πρότυπα Πληθυσμιακών Μεταβολών
2.3 Μαθηματικά Πρότυπα
2.3.1 Εκθετική ή Γεωμετρική Πληθυσμιακή Μεταβολή
2.3.2 Πιθανολογική εκδοχή
2.4 Πληθυσμοί r-στρατηγικής

3. Δυναμική πληθυσμών με αυτορρύθμιση
3.1 Λογιστική Αύξηση
3.2 Ισορροπία πληθυσμιακών συστημάτων
3.3 Οργανισμοί και Φυσικό Περιβάλλον
3.4 Μαθηματικά πρότυπα
3.4.1 Πρότυπο λογιστικής αύξησης
3.4.2 Χρονική υστέρηση
3.5 Πληθυσμοί Κ- στρατηγικής
3.6 Αρχές πληθυσμιακής διαχείρισης
3.7 Η δυναμική του ανθρώπινου πληθυσμού

4. Ασυνεχή μοντέλα πληθυσμιακής αύξησης
5. Αύξηση πληθυσμού σε μεταβαλλόμενο περιβάλλον
6. Πληθυσμοί με ηλικιακή δομή
6.1 Συνεχή μοντέλα: Πίνακες ζωής
6.2 Ασυνεχή μοντέλα: Μητρωτικά μοντέλα

7. Εκμετάλλευση φυσικών πληθυσμών
7.1 Γενικά προβλήματα
7.2 Αριστη εκμετάλλευση
7.2.1 Η αλιεία της γλώσσας στη Β. θάλασσα
7.2.2 Η αλιεία της σαρδέλας στον Ειρηνικό
7.3 Υπερεκμετάλλευση πληθυσμού
7.3.1 Η αλιεία της φάλαινας
7.3.2 Υπερεκμετάλλευση και εξαφάνιση ειδών
7.3.3 Πληθυσμιακή αραίωση

8. Διαχείριση φυσικών πληθυσμών
8.1 Εμπλουτισμός
8.1.1 Το αλίευμα της λεστιάς στη λίμνη του Λαγκαδά
8.2 Έλεγχος φυσικών πληθυσμών
8.2.1 Ανάλυση k-παραγόντων

9. Διανομή των οργανισμών στο χώρο
9.1 Διανομή των οργανισμών στο χώρο
9.2 Πρότυπα χωροδιανομής
9.3 Τύποι μετακίνησης
9.4 Μεταπληθυσμιακά μοντέλα
9.4.1 Το μοντέλο Levins
9.4.2 Το μοντέλο Hanski

10. Ανάλυση βιωσιμότητας
10.1 Γενικές αρχές διαχείρισης
10.2 Η στοχαστικότητα της πληθυσμιακής ανέλιξης
10.2.1 Πρακτικά προβλήματα
10.2.2 Πεδίο εφαρμογής της μεθόδου
10.2.3 Βασική δομή των πληθυσμιακών μοντέλων
10.2.4 Παραμετροποίηση των μοντέλων
10.2.5 Ο μαυρόγυπας της Δαδιάς

11. Διαειδικός ανταγωνισμός
11.1 Ανταγωνισμός και ισορροπία
11.2 Μοντέλα διαειδικού ανταγωνισμού
11.3 Ο διαειδικός ανταγωνισμός στη φύση

12. Τροφικές σχέσεις
12.1 Τροφική συμπεριφορά των οργανισμών
12.2 Οικοενεργητική
12.3 Τροφικές σχέσεις και δημογραφία
12.4 Μοντέλα λείας-θηρευτή
12.4.1 Το μοντέλο Lotka-Voltera
12.5 Συστήματα λείας-θηρευτή και διαχείριση
12.5.1 Βιολογικός έλεγχος
12.5.2 Φυσικά συστήματα λείας-θηρευτή
12.5.3 Συστήματα λείας θηρευτή και διαχείριση άγριας πανίδας
12.5.4 Είδη λείας ως δίαιτα θηρευτών
12.5.5 Οι θηρευτές ως είδη-κλειδιά

13. Πληθυσμιακές εκρήξεις
13.1 Παράγοντες πολλαπλασιαστές
13.2 Θεωρία καταστροφών