Η τέχνη του καλλιεργείν
Η Τέχνη του Καλλιεργείν: Γεωργία, Κηπουρική, Δενδροκομία - βιοκαλλιέργειες ελιάς, αμπελιού, εσπεριδοειδών, μηλιάς και αχλαδιάς.
Η τέχνη της γεωργίας (τέχνη του καλλιεργείν) με την ευρεία έννοιά της αφορά την καλλιέργεια όλων των ειδών και όλων των κατηγοριών των φυτών, ετήσιων, πολυετών, δενδρωδών, σιτηρών, οσπρίων, λαχανικών, καλλωπιστικών κ.ά. Ειδικότερα, η καλλιέργεια των λαχανικών ονομάζεται κηπουρική, των δενδρωδών δενδροκομία και των καλλωπιστικών κηποτεχνία. Η κηποτεχνία εκτός της τέχνης του καλλιεργείν περιλαμβάνει και την αρχιτεκτονική τοπίου.
Προϋπόθεση για να εξασκήσει κάποιος την τέχνη του καλλιεργείν είναι η καλή γνώση των «αντικειμένων» που διαχειρίζεται η γεωργία. Τα «αντικείμενα» αυτά είναι τα φυτά και το περιβάλλον (βιοτικοί και αβιοτικοί παράγοντες).
Τα γνωστικά πεδία που αφορούν την τέχνη της γεωργίας και γενικά την καλλιέργεια των φυτών είναι πάρα πολλά και προέρχονται κυρίως από τις επιστήμες της βοτανικής, της βιολογίας, της εδαφολογίας, της φυτοπαθολογίας, της εντομολογίας, της οικολογίας, της μηχανολογίας ακόμη και της οικονομίας. Οι θεωρητικές γνώσεις της τέχνης της γεωργίας περιέχονται σε επιστημονικά βιβλία με τίτλους «γεωργία» (γενική ή ειδική) ή, όπως λέγεται στις τεχνολογικές σχολές, «φυτοτεχνολογία». Όπως όλες οι τέχνες, έτσι και η τέχνη της γεωργίας για να μαθευτεί σωστά, εκτός από διάβασμα βιβλίων ή παρακολούθηση μαθημάτων, χρειάζεται και πρακτική άσκηση. Όταν ο κάτοχος των γνωστικών πεδίων της γεωργίας δε συνδυάζει τις γνώσεις αυτές με τις τεχνικές εφαρμογής τους στο χωράφι, ίσως να μπορεί να λύνει επιμέρους εξειδικευμένα προβλήματα, μερικές φορές και σοβαρά, όπως ασθένειες, τροφοπενίες, μεταποίηση κ.ά., αλλά να μην μπορεί να ασκεί την τέχνη της γεωργίας. Π.χ. να μη γνωρίζει πότε και πώς θα καλλιεργήσει ένα χωράφι, αφού του λείπει η εμπειρία της κατεργασίας του εδάφους και να μην μπορεί να ξεχωρίσει ένα βαρύ από ένα ελαφρύ έδαφος, αν δεν το πάει στο εργαστήριο.
Η άποψη πάλι πως η τέχνη της γεωργίας μαθαίνεται μόνο εμπειρικά δεν είναι απόλυτα σωστή, καθώς πράγματι μαθαίνεται και έτσι, αλλά μόνο από πολύ λίγους και ίσως ποτέ ολοκληρωμένα και σε βάθος. Οι ελάχιστοι που τη μαθαίνουν αποτελούν την εξαίρεση του κανόνα. είναι αυτοί που έχουν αυξημένη την ικανότητα να παρατηρούν την επί σειρά ετών καλλιέργεια ορισμένων φυτών και να μαθαίνουν από τις επιτυχίες και τα λάθη τους. Πολλές φορές όμως τα λάθη, ιδίως στην αρχή, είναι περισσότερα από τις επιτυχίες, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να απογοητεύονται, να εγκαταλείπουν την προσπάθεια και να συνεχίζουν μόνο λίγοι. Αυτοί, που συνεχίζουν την εκμάθηση της γεωργικής τέχνης σε ικανοποιητικό επίπεδο μόνο από την εμπειρία, χρειάζονται πολλά χρόνια άσκησης και πολλά χρήματα λόγω των περιττών εξόδων από τα λάθη. Έτσι, η απόκτηση από τον υποψήφιο γεωργό, κηπουρό ή δενδροκόμο κάποιων θεωρητικών ή βασικών αρχών της γεωργικής τέχνης, πριν αρχίσει να την εξασκεί, είναι «εκ των ων ουκ άνευ». Οι γνώσεις αυτές περιέχονται στο ανά χείρας βιβλίο.
Περιεχόμενα
Ιστορική αναδρoμή της γεωργίας
Έννοιες - ορισμοί
Συστήματα διαχείρισης του εδάφους
A. Θεωρητικά μαθήματα
1. Θρέψη των φυτών
1. Απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία και ο ρόλος τους στη φυσιολογία του φυτού
2. Ο μηχανισμός της πρόσληψης των θρεπτικών στοιχείων
3. Νόμοι της θρέψης
2. Οικολογία (περιβάλλον των φυτών)
Mήνυμα από έναν «απολίτιστο» προς τους πολιτισμένους
Αγροοικοσύστημα
1. Αβιοτικοί παράγοντες
2.1.1. Κλίμα
2.1.2. Έδαφος
2. Βιοτικοί παράγοντες
2.2.1. Οι σύμμαχοι των φυτών
2.2.2. Οι ανταγωνιστές των φυτών
2.2.3. Εχθροί των φυτών
2.2.4. Ο άνθρωπος και τα φυτά
Β. Πρακτικά μαθήματα
3. Ετοιμασία πολλαπλασιαστικού υλικού των φυτών που θα καλλιεργήσουμε
1. Σπόρος
3.1.1. Γυμνόρριζα σπορόφυτα
3.1.2. Σπορόφυτα σε γλαστράκια
2. Βολβοί, κόνδυλοι, ριζώματα
3. Μοσχεύματα
4. Παραφυάδες, καταβολάδες, στόλωνες
5. Απόκτηση πολλαπλασιατικού υλικού από πρώτη φυτεία
6. Φυτάρια μικροπολλαπλασιασμού
4. Προετοιμασία του εδάφους για την εγκατάσταση καλλιέργειας
1. Συνήθη μέσα κατεργασίας του εδάφους (εργαλεία, μηχανήματα)
2. Τρόποι κατεργασίας του εδάφους. Προετοιμασίες σποράς και φύτευσης
5. Εγκατάσταση μιας καλλιέργειας
1. Εγκατάσταση καλλιέργειας με απευθείας σπορά στο χωράφι σε καλλιέργημένο έδαφος
2. Σπορά σε ακαλλιέργητο έδαφος
3. Εγκατάσταση καλλιέργειας με φύτευση
6. Καλλιεργητικές επεμβάσεις
1. Σκάλισμα
2. Λίπανση
6.2.1. Ποσότητα λίπανσης
6.2.2. Βασική και επιφανειακή λίπανση
6.2.3. Εποχή εφαρμογής λίπανσης
6.2.4. Ανόργανη λίπανση. Είδη χημικών λιπασμάτων
6.2.5. Προβλήματα ανόργανης λίπανσης
6.2.6. Οργανική λίπανση
3. Αρδευση
6.3.1. Τρόποι άρδευσης
6.3.2. Ποσότητα και συχνότητα νερού
6.3.3. Υδροπονία
4. Φυτοπροστασία
6.4.2. Ζιζάνια
5. Κλαδέματα
6.5.1. Κλάδεμα σχήματος
6.5.2. Κλάδεμα καρποφορίας και ανανέωσης κόμης
7. Συγκομιδή και αποθήκευση των γεωργικών προϊόντων
1. Συγκομιδή
2. Συγκομιδή στην παραδοσιακή γεωργία
3. Αποθήκευση
8. Προβλήματα από την εφαρμογή της συμβατικής γεωργίας
1. Προβλήματα από τη χρήση χημικής λίπανσης και αγροχημικών
2. Προβλήματα από τη χρήση βελτιωμένων σπόρων
3. Διεθνείς οργανισμοί για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας
9. Κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής (Κ.Ο.Γ.Π.)
1. Κ.Ο.Γ.Π. Γεωργίας
2. Ειδικές Περιπτώσεις
3. Εφαρμογή - Έλεγχος
4. Κυρώσεις - Ποινές
Γ. Βιώσιμα συστήματα παραγωγής
10. Βιολογική γεωργία
1. Ιστορία της Βιολογικής Γεωργίας
10.1.1. Οι πρωτοπόροι
10.1.2. Ονομασία
10.1.3. IFOAM
10.1.4. Ο νέος κανονισμός (834/2007)
2. Βασικές αρχές της Βιολογικής Γεωργίας (ΒΓ)
3. Γενικές πρακτικές εφαρμογής της ΒΓ
10.3.1. Αμειψισπορά
10.3.2. Λίπανση με χρήση φυσικών οργανικών ή ανόργανων ουσιών
10.3.3. Χλωρή λίπανση, μεικτές καλλιέργειες (συγκαλλιέργεια)
10.3.4. Η φυσική εδαφοκάλυψη και καλλιεργητικές εργασίες
4. Έλεγχος ζιζανίων, εχθρών και ασθενειών στις Βιολογικές καλλιέργειες
10.4.1. Ο έλεγχος των ζιζανίων
10.4.2. Ο έλεγχος των εχθρών
10.4.3. Ο έλεγχος των ασθενειών
5. Περιοριστικοί παράγοντες στην ανάπτυξη της ΒΓ
6. Μετατροπή μιας γεωργικής συμβατικής εκμετάλλευσης σε βιολογική
7. Σημερινή κατάσταση της βιολογικής γεωργίαςστον κόσμο και την Ελλάδα
8. Πιστοποίηση των Βιολογικών Προϊόντων
9. Έναρξη παραγωγής ενός βιολογικού προϊόντος
11. Βιοδυναμική γεωργία
Εισαγωγή
1. Βασικές αρχές της ΒΔΓ
2. Διαφορές ΒΓ και ΒΔΓ
3. Εκχυλίσματα (τσάγια) Φυτών
12. Ολοκληρωμένη Γεωργία (Integrated Crop Management)
Εισαγωγή
1. Διαφορές της ΟΓ από τη ΒΓ
2. Διαφορές της ΟΓ από τη ΣΓ
3. Πρωτόκολλα Ολοκληρωμένης Καλλιέργειας
12.3.1 Ολοκληρωμένη λίπανση
12.3.2. Ολοκληρωμένη ζιζανιοκτονία
12.3.3. Ολοκληρωμένη φυτοπροστασία
4. Παράδειγμα πρωτοκόλλου ΟΓ (Πρωτόκολλο Ολοκληρωμένης Καλλιέργειας Βιομηχανικής ντομάτας)
12.4.1. Kανόνες για την εγκατάσταση της καλλιέργειας (Rules Crop Instalation, R-CI)
12.4.2. Κανόνες για τον έλεγχο ζιζανίων (Rules Weed Control, R-W)
12.4.3. Κανόνες για τη λίπανση (Rules Fertilization R-F)
12.4.4. Κανόνες για την άρδευση (Rules Irrigation R-I)
12.4.5. Κανόνες φυτοπροστασίας εχθρών (Rules phytosanitary - pests, R-P)
12.4.6 Κανόνες φυτοπροστασίας ασθενειών (Rules phytosanitary - diseases, R-D)
13. Στοιχεία ορισμένων βιολογικών καλλιεργειών
1. Bιοκαλλιέργεια ελιάς
13.1.1. Βασικές φροντίδες πριν και μετά την εγκατάσταση του ελαιώνα
13.1.2. Λίπανση και άρδευση
13.1.3. Έλεγχος των κυριοτέρων εχθρών και ασθενειών
2. Βιοκαλλιέργεια Αμπελιού
13.2.1. Καλλιεργητικές φροντίδες
13.2.2. Έλεγχος των κυριοτέρων ασθενειών και εχθρών
13.2.2.1. Ασθένειες
13.2.2.2. Εχθροί
3. Βιολογική καλλιέργεια εσπεριδοειδών
13.3.1. Επιλογή τοποθεσίας και πολλαπλασιαστικού υλικού
13.3.2. Καλλιεργητικές φροντίδες
13.3.3. Έλεγχος των κυριοτέρων εχθρών και ασθενειών
4. Βιοκαλλιέργεια Μηλιάς και Αχλαδιάς
13.4.1. Επιλογή τοποθεσίας, πολλαπλασιαστικού υλικού και τρόπου φύτευσης
13.4.2. Καλλιεργητικές φροντίδες
13.4.3. Έλεγχος των κυριοτέρων εχθρών και ασθενειών
Βιβλιογραφικές πηγές
