Ηλίανθος

Ηλίανθος

ISBN: 9789607667458

 

Το βιβλίο απευθύνεται στους καλλιεργητές ηλίανθου, στους γεωπόνους, φοιτητές και κάθε ενδιαφερόμενο για τη σημαντική αυτή καλλιέργεια, η οποία επεκτείνεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας ως ενεργειακή (παραγωγή βιοντήζελ). Τα σπουδαιότερα θέματα που καλύπτονται στο βιβλίο είναι τα εξής:
• Η ιστορία και οικονομική σημασία του φυτού με την πορεία εξέλιξης της καλλιέργειας στη χώρα μας, στην Ευρώπη και παγκόσμια.
• Βοτανική περιγραφή του φυτού (ριζικό σύστημα, βλαστός, φύλλα, ταξιανθία, άνθη, καρπός) με εκτενή περιγραφή της διαδικασίας επικονίασης και γονιμοποίησης των ανθέων.
• Η φυσιολογία του ηλίανθου με περιγραφή των σταδίων ανάπτυξής του και των συνθηκών που την επηρεάζουν.
• Η καλλιεργητική τεχνική, η παρουσίαση της οποίας καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου. Καλύπτονται θέματα αμειψισποράς, προετοιμασίας του εδάφους, επιλογής του υβριδίου, σποράς, φυτρώματος κ.λπ. Πιο εκτενής αναφορά γίνεται για τη θρέψη, τη λίπανση, τη ζιζανιοκτονία και την άρδευση για τα οποία παρέχονται λεπτομερείς συστάσεις με βάση τις τελευταίες εξελίξεις.
• Οι εχθροί και οι ασθένειες του ηλίανθου, καθώς και τα φυσικά φαινόμενα που μπορεί να τον επηρεάσουν.
• Η συγκομιδή (εποχή, διαδικασία, απώλειες), ξήρανση και αποθήκευση του ηλίανθου.
• Οι χρήσεις του ηλίανθου, ιδιαίτερα οι τύποι και η διατροφική αξία του ηλιέλαιου και του ηλιόσπορου. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην παραγωγή βιοντήζελ και στη χρήση του ηλιάλευρου ως ζωοτροφής.
• Η οικονομικότητα και τα πλεονεκτήματα της καλλιέργειας του ηλίανθου.
 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγικό σημείωμα........ 7
1. Ιστορική αναδρομή & Οικονομική σημασία......... 9
1.1. Η καλλιέργεια του ηλίανθου στην Ελλάδα......... 9
1.2. Ιστορική αναδρομή.....11
1.3. Παγκόσμια παραγωγή ηλίανθου.....12
1.4. Καλλιεργούμενες εκτάσεις και παραγωγή στην Ευρώπη......13
1.5. Παραγωγή και διακίνηση ηλιέλαιου.....14
1.6. Τιμές παραγωγού........15
2. Ταξινόμηση & Βοτανική περιγραφή.....17
2.1. Ταξινόμηση......17
2.2. Βοτανική περιγραφή.....17
2.2.1. Ριζικό σύστημα......17
2.2.1.1. Επιπτώσεις περιβαλλοντικών συνθηκών στην επιμήκυνση της ρίζας.... 18
2.2.2. Ο Βλαστός.....19
2.2.3. Τα φύλλα.......20
2.2.4. Ταξιανθία – άνθη.....20
2.2.4.1. Επικονίαση και γονιμοποίηση των ανθέων.......21
2.2.4.2. Το φαινόμενο των άδειων ή ελλιπώς ανεπτυγμένων καρπών (IDF).... 25
2.2.4.3. Ηλιοτροπισμός........26
2.2.5. Ο καρπός......27
3. Φυσιολογία του ηλίανθου.....29
3.1 Περιγραφή των σταδίων ανάπτυξης του ηλίανθου..... 29
3.2. Συσσώρευση βαθμοημερών (GDD) και εμφάνιση των σταδίων του ηλίανθου..... 32
3.3. Στάδια ανάπτυξης του ηλίανθου..... 33
3.4. Επίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων στην ανάπτυξη του ηλίανθου......38
3.4.1 Ηλιακή ακτινοβολία........... 38
3.4.2. Θερμοκρασία.......... 41
4. Καλλιεργητική τεχνική.......... 45
4.1. Αμειψισπορά.......45
4.2. Προετοιμασία του εδάφους......47
4.3. Βελτίωση .............47
4.4. Επιλογή υβριδίου...... 49
4.4.1. Υβρίδια τύπου Semidwarf............53
4.5. Έδαφος...... 56
4.6. Σπορά.......57
4.6.1. Αποστάσεις σποράς και πυκνότητα φυτών......60
4.7. Φύτρωμα και εμφάνιση φυταρίων....... 64
4.7.1. Παράγοντες που επηρεάζουν το φύτρωμα.........65
4.7.2. Απώλειες κατά το φύτρωμα........ 66
4.8. Επανασπορά.........67
4.9. Σκαλίσματα...............67
4.10. Θρέψη.........68
4.10.1. Ο ρόλος του αζώτου (Ν).............. 69
4.10.2. Ο ρόλος του φωσφόρου (Ρ)......... 71
4.10.3. Ο ρόλος του καλίου (Κ)..........72
4.10.4. Ο ρόλος του βορίου (Β)..........73
4.10.4.1. Συμπτώματα τροφοπενίας βορίου και επιπτώσεις στην παραγωγή...... 74
4.10.4.2. Παράγοντες κινδύνου που ενισχύουν την εμφάνιση τροφοπενίας βορίου....75
4.10.5. Άλλα θρεπτικά στοιχεία και τροφοπενίες αυτών......76
4.11. Λίπανση ....... 77
4.11.1. Προσδιορισμός της γονιμότητας του εδάφους.....77
4.11.2. Λίπανση αζώτου.....79
4.11.2.1. Μέθοδοι υπολογισμού του αζώτου.......80
4.11.2.2. Πρακτικές διαχείρισης του αζώτου και συστάσεις αζωτούχου λίπανσης σε χώρες με παράδοση στην καλλιέργεια του ηλίανθου.......82
4.11.2.2.1. Λίπανση αζώτου στις Η.Π.Α.......82
4.11.2.2.2 Λίπανση αζώτου στην Αργεντινή........84
4.11.2.2.3 Λίπανση αζώτου στη Γαλλία.......84
4.11.2.3. Μέθοδοι και χρόνος εφαρμογής του αζώτου.......85
4.11.2.4. Τελικές εκτιμήσεις για την αζωτούχο λίπανση.......86
4.11.3. Λίπανση φωσφόρου (Ρ)....... 88
4.11.4. Λίπανση καλίου (Κ)........... 89
4.11.5. Λίπανση βορίου (Β)............90
4.11.6. Πρακτικές λίπανσης σε χώρες μεγάλης παραγωγής ηλίανθου.......92
4.11.7. Φυλλοδιαγνωστική.......93
4.12. Αντιμετώπιση των ζιζανίων.........93
4.12.1. Ανταγωνισμός της καλλιέργειας του ηλίανθου από τα ζιζάνια και κρίσιμο στάδιο απουσίας ζιζανίων........93
4.12.2. Ζιζανιοχλωρίδα του ηλίανθου.......95
4.12.3. Πρακτικές διαχείρισης για την αντιμετώπιση των ζιζανίων......96
4.12.4. Τεχνολογία Clearfield (CL) στον ηλίανθο........98
4.12.5. Τεχνολογία ExpressSun στον ηλίανθο......101
4.12.6. Φάσμα δράσης και αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων imazamox και tribenuron methyl......103
4.12.7. Ο άγριος ηλίανθος. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα και τρόποι αντιμετώπισής του.......105
4.12.8. Έλεγχος των φυτών εθελοντών ηλίανθου........106
4.12.9. Ανθεκτικότητα ζιζανίων στα ζιζανιοκτόνα.......108
4.12.10. Η Οροβάγχη του ηλίανθου (Orobanche cumana Wallr.)......110
4.12.11. Φυτοτοξικότητα ζιζανιοκτόνων......112
4.13. Η άρδευση του ηλίανθου...........117
4.13.1. Απαιτήσεις σε νερό......117
4.13.2. Πρόσληψη, χρήση και εξάντληση του εδαφικού νερού.....120
4.13.3. Προγραμματισμός άρδευσης..........122
4.13.4. Μέθοδοι άρδευσης..........125
4.13.5. Επίδραση της άρδευσης στην ανάπτυξη, την απόδοση και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ηλίανθου..........25
4.14. Διαμόρφωση της απόδοσης..........126
4.15. Διαμόρφωση της ελαιοπεριεκτικότητας........129
5. Εχθροί, Ασθένειες & Φυσικά φαινόμενα... 133
5.1. Εχθροί..........133
5.1.1. Έντομα............133
5.1.2. Πουλιά...........139
5.2. Φυσικά φαινόμενα........140
5.2.1. Χαλάζι..........140
5.2.2. Αστραπή............ 142
5.2.3. Θερμικό σοκ..... 142
5.2.4. Πλημμύρα ............ 142
5.2.5. Άνεμος.........143
5.3. Ασθένειες .......143
5.3.1. Ασθένειες της πρώιμης καλλιεργητικής περιόδου.......143
Περονόσπορος (Downy Mildew).......143
5.3.2. Ασθένειες φυλλώματος....... 148
Σκωρίαση (Rust)......148
Λευκή σκωρίαση (White Rust)....149
Αλτερνάρια......150
Σεπτορίαση....151
Ωίδιο (Powdery Mildew)........152
5.3.3. Ασθένειες στελέχους και ριζικού συστήματος.......152
Σκλεροτίνια......152
Μακροφομίνα.......155
Φόμα....57
Φόμοψη......158
Βερτισιλλίωση .....159
5.3.4. Ασθένειες της κεφαλής........160
5.3.5. Βακτηριολογικές και ιολογικές ασθένειες.......161
5.3.6. Μη παρασιτικές ασθένειες.........162
Ξηρά νέκρωση των βρακτίων......162
«Κάψιμο» των σπόρων.......162
5.3.7. Γενικά μέτρα αντιμετώπισης των ασθενειών..........162
6. Συγκομιδή, ξήρανση & αποθήκευση.........165
6.1. Συγκομιδή..........165
6.1.1. Εποχή και στάδιο συγκομιδής του ηλίανθου.........165
6.1.2. Διαδικασία συγκομιδής...........168
6.1.3. Απώλειες κατά τη συγκομιδή..........169
6.2. Αποθήκευση............172
6.2.1. Παράγοντες που εξασφαλίζουν επιτυχή αποθήκευση........172
6.2.2. Απεντόμωση αποθηκευμένου ηλίανθου.........175
6.3. Ξήρανση .............175
7. Τεχνολογία του ηλιάνθου......177
7.1. Γενικά.....177
7.2. Το ηλιέλαιο..........177
7.2.1. Χημική σύνθεση και τύποι ηλιέλαιου..........177
7.2.2 Διατροφική αξία του ηλιέλαιου.........178
7.3. Ο ηλιόσπορος......180
7.3.1. Διατροφική αξία του ηλιόσπορου.......180
7.4. Ο ηλίανθος για την παραγωγή βιοκαυσίμου (βιοντήζελ).......181
7.4.1. Εθνική και κοινοτική νομοθεσία.........181
7.4.2. Χαρακτηριστικά του βιοντήζελ και οφέλη από την χρήση του..........181
7.4.3. Διαδικασία παραγωγής βιοντήζελ από τον ηλίανθο......182
7.5. Το ηλιάλευρο......185
7.6. Άλλες χρήσεις του ηλίανθου.....185
8. Οικονομικότητα καλλιέργειας.....187
8.1. Η οικονομικότητα της καλλιέργειας του ηλίανθου..........187
8.2. Τα πλεονεκτήματα της καλλιέργειας του ηλίανθου..........187
Βιβλιογραφία.....189