Εξελικτική οικολογία

Εξελικτική οικολογία

Κατά μία έννοια, η οικολογία είναι η αρχαιότερη επιστήμη: Ο πρωτόγονος άνθρωπος όφειλε να είναι δεινός φυσιογνώστης για να μπορεί να επιβιώνει. Ως σύγχρονη επιστήμη, όμως, η οικολογία εμφανίστηκε κατά το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα? στα ελληνικά πανεπιστήμια, μάλιστα, άρχισε να διδάσκεται μόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Ένα από τα συγγράμματα που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη οικολογία ως αυτοτελές επιστημονικό πεδίο, προβάλλοντας την εξελικτική της διάσταση, είναι η Εξελικτική Οικολογία του Eric. R. Pianka. Η έκδοση αυτή είναι σημαντική για την ελληνική βιβλιογραφία, όχι μόνο διότι το συγκεκριμένο σύγγραμμα αποτελεί κλασικό διδακτικό εγχειρίδιο στα αμερικανικά πανεπιστήμια και σε τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα πολλών άλλων χωρών, αλλά και διότι προσφέρει εκείνες ακριβώς τις γνώσεις που είναι απαραίτητες για να κατανοήσει κανείς τις ιδιαιτερότητες του ελληνικού περιβάλλοντος. Ο νησιωτισμός, η γειτνίαση με ηπειρωτικές περιοχές, η γεωμορφολογία και, κυρίως, η μεγάλη ταχύτητα των παλαιογεωγραφικών, κλιματικών, εξελικτικών και ανθρωπογενών μεταβολών στον ελληνικό χώρο καθιστούν ελλιπή κάθε οικολογική προσέγγιση που στερείται εξελικτικής διάστασης.

Περιεχόμενα

Πρόλογος στην ελληνική έκδοση
Πρόλογος στην 6η αμερικανική έκδοση
1. Υπόβαθρο 1
Φαινόμενα κλίμακας στη βιολογία
Επιστημονικές μέθοδοι και ανθρώπινη γνώση
Το γνωστικό πεδίο της οικολογίας: Ορισμοί και βασικές γνώσεις
Η επείγουσα ανάγκη για βασική οικολογική έρευνα
Φυσική επιλογή
Επίπεδα προσέγγισης στη βιολογία
Διαμάχες και πρόοδος στην οικολογία
2. Ιστορία και βιογεωγραφία
Αυτοαντιγραφόμενα μοριακά συναθροίσματα
Το γεωλογικό παρελθόν
Κλασική βιογεωγραφία
Μετατόπιση των ηπείρων
3. Μετεωρολογία
Το φυσικό περιβάλλον της Γης
Κύριοι καθοριστικοί παράγοντες του κλίματος
Τοπικές διαταραχές
Ποικιλία στον χρόνο και τον χώρο
Αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος
4. Κλίμα και βλάστηση
Φυτικές βιομορφές και μεγακοινότητες
Μικροκλίμα
Πρωτογενής παραγωγή και εξατμισοδιαπνοή
Εδαφογένεση και πρωτογενής διαδοχή
Οικοτόνοι και συνεχή βλάστησης
Κατάταξη των φυσικών βιοκοινοτήτων
Υδατικά οικοσυστήματα
5. Αναζήτηση και επιμερισμός πόρων
Περιοριστικοί παράγοντες και καμπύλες ανοχής
Διαθέσιμες ποσότητες πόρων και η αρχή του επιμερισμού
Διαθέσιμες ποσότητες χρόνου, ύλης, και ενέργειας
Στρατηγικές των φύλλων
Στρατηγικές αναζήτησης τροφής και αποδοτικότητα διατροφής
Οικοφυσιολογία
Φυσιολογικά άριστα και καμπύλες ανοχής
Η ενεργειακή οικονομία του μεταβολισμού και της κίνησης
Προσαρμογή και επιδείνωση του περιβάλλοντος
Ισοζύγια θερμότητας και θερμική οικολογία
Οικονομία του νερού στους οργανισμούς της ερήμου
¶λλες περιοριστικές ουσίες
Αισθητηριακές ικανότητες και περιβαλλοντικά σήματα
Προσαρμοστικά συμπλέγματα
Περιορισμοί σχεδιαστικού προτύπου
6. Οι νόμοι της κληρονομικότητας
Βασική μεντελική γενετική
Κληρονομικότητα και περιβάλλον
Εγωιστικά γονίδια
Γενετική πληθυσμών
Διατήρηση της ποικιλότητας
Μονάδες επιλογής
Γενετική μηχανική
7. Εξέλιξη και φυσική επιλογή
Φορείς της εξέλιξης
Τύποι φυσικής επιλογής
Οικολογική γενετική
Αλλοπάτρια και συμπάτρια ειδογένεση
Αναπαραγωγικοί μηχανισμοί απομόνωσης
Οι σπίνοι των Γκαλάπαγκος
8. Πληθυσμιακές στατιστικές
¶τομα και πληθυσμοί
Πίνακες ζωής και αναπαραγωγής
Καθαρός ρυθμός αναπαραγωγής και αναπαραγωγική τιμή
Σταθερή ηλικιακή κατανομή
Πίνακες Leslie
Εγγενής ρυθμός φυσικής αύξησης
Δημογραφική και περιβαλλοντική στοχαστικότητα
Εξέλιξη των αναπαραγωγικών στρατηγικών
Αναπαραγωγική προσπάθεια
Δαπάνη ανά απόγονο
Πρότυπα μεγέθους γέννας στα πτηνά
Εξέλιξη των ρυθμών θανάτου και του γήρατος
Συνδυασμένη εξέλιξη των ρυθμών αναπαραγωγής και της θνησιμότητας
9. Πληθυσμιακή αύξηση και ρύθμιση
Η λογιστική εξίσωση Verhulst-Pearl
Εξαγωγή της λογιστικής εξίσωσης
Εξάρτηση και ανεξαρτησία από την πυκνότητα
Ευκαιριακοί πληθυσμοί και πληθυσμοί ισορροπίας
Πληθυσμιακή ρύθμιση
Πληθυσμιακοί «κύκλοι»: Αίτια και αποτελέσματα
10. Κοινωνική οργάνωση
Εκμετάλλευση του χώρου: Ζωτικός χώρος και χωροκρατικότητα
Φύλο
Αναλογία φύλου
Φυλετική επιλογή και συστήματα ζευγαρώματος
Αρμοστικότητα και η θέση ενός ατόμου στον πληθυσμό του
Κοινωνική συμπεριφορά και επιλογή συγγενών
Η εξέλιξη της αυταπάτης
11. Αλληλεπιδράσεις μεταξύ πληθυσμών
¶μεσες αλληλεπιδράσεις
Πολύπλοκες πληθυσμιακές αλληλεπιδράσεις
Αλληλεπιδράσεις αμοιβαιότητας και συμβιωτικές σχέσεις
Έμμεσες αλληλεπιδράσεις
12. Aνταγωνισμός
Mηχανισμοί ανταγωνισμού
Eξισώσεις ανταγωνισμού Lotka-Volterra
Ανταγωνιστικός αποκλεισμός
Ισορροπία μεταξύ ενδοειδικού και διαειδικού ανταγωνισμού
Εξελικτικές συνέπειες του ανταγωνισμού
Εργαστηριακά πειράματα
Ενδείξεις από τη φύση
¶λλες προοπτικές
13. Οικολογικός θώκος
Ιστορία και ορισμοί
Το μοντέλο του υπερόγκου
Επικάλυψη θώκου και ανταγωνισμός
Δυναμική του θώκου
Διαστάσεις του θώκου
Εύρος θώκου
Εξέλιξη των θώκων
14. Πειραματική οικολογία
Σχεδιασμός πειραμάτων
Oικολογικά πειράματα
Ένα πείραμα καταστροφής της πανίδας
15. Θήρευση και παρασιτισμός
Θήρευση
Ταλαντώσεις θηρευτή-θηράματος
Προνοητική θήρευση και άριστη απόδοση
Επιλεγμένα πειράματα και παρατηρήσεις
Εξελικτικές επιπτώσεις: Τακτικές διαφυγής θηραμάτων
Παρασιτισμός
Επιδημιολογία
Δαρβινική ιατρική
Συνεξέλιξη
16. Η φυλογενετική στην οικολογία
Φυλογενετική συστηματική
Βικαριανιστική βιογεωγραφία
Φυλογένεση και η σύγχρονη συγκριτική μέθοδος
Φυλογενετικά ανεξάρτητες αντιθέσεις
Εξελικτική οικομορφολογία
17. Οικολογία των βιοκοινοτήτων και των οικοσυστημάτων
Συστήματα και μακροενδείκτες
Οικολογία συστημάτων
Διαμερισματοποίηση
Μήτρα βιοκοινότητας
Βιογεωχημικοί κύκλοι στα οικοσυστήματα
Αρχές της θερμοδυναμικής
Πυραμίδες ενέργειας, αριθμών, και βιομάζας
Ροή ενέργειας και οικολογικές ενεργειακές σχέσεις
Δευτερογενής διαδοχή
Εξελικτική σύγκλιση και οικολογική ισοδυναμία
Εξέλιξη βιοκοινότητας
Ψευδοβιοκοινότητες
Οικολογία τοπίου και μακροοικολογία
18. Βιοποικιλότητα και σταθερότητα βιοκοινοτήτων
Κορεσμός με άτομα και με είδη
Ποικιλότητα ειδών
Διαβάθμιση ποικιλότητας βάσει του γεωγραφικού πλάτους
Ποικιλότητα στα είδη δέντρων των τροπικών βροχόφιλων δασών
Τύποι σταθερότητας
Σταθερότητα βιοκοινοτήτων
19. Νησιωτική βιογεωγραφία και βιολογία διατήρησης
Σχέσεις ειδών-έκτασης
Η θεωρία της ισορροπίας στη νησιωτική βιογεωγραφία
Τα νησιά ως πειράματα οικολογίας: Ορισμένα παραδείγματα
Ο κύκλος του τάξου
Πειραματική βιογεωγραφία
Βιολογία διατήρησης
Βιβλιογραφία
Γλωσσάρι
Ευρετήριο